Chomątowska, Zarządzanie, Artykuły

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->Barbara Chomątowska*Piotr Chłopek**TELEPRACA – NOWA FORMA ORGANIZACJIPRACY. NOWY OBSZAR DYSFUNKCJI I PATOLOGII?WstępNa współczesnych rynkach pracy coraz wyraźniej widoczna jest tendencja dozmiany dotychczasowego modelu wykonywania pracy. Tradycyjne rozwiązaniaustępują miejsca elastycznym formom zatrudniania (albo są o nie uzupełniane).Przykładem jest telepraca, rewolucjonizująca podstawowe właściwości pracy,a mianowicie czas i miejsce jej wykonywania.Zatrudnianie na odległość rozwija się dynamicznie na całymświecie,przedewszystkim dzięki postępowi w sferze technologii mobilnych i upowszechnianiudostępu do szerokopasmowego Internetu. W Polsce idea telepracyrozpowszechnia się, jednak z dużymi oporami (świadczy o tym niewielka ilośćtelepracodawców i telepracowników). Decyduje o tym szereg charakterystycz-nych dla naszego kraju barier utrudniających (przynajmniej na chwilę obecną)rozwój pracy zdalnej.Celem artykułu jest, po prezentacji podstawowych informacji o telepracy,pokazanie,żelekceważenie lub nieprzemyślane podejście do przezwyciężaniaczynników utrudniających popularyzację telepracy w Polsce, może powodowaćszereg patologii i dysfunkcji w tym obszarze.Autorów artykułu zastanawia gotowość polskiego rynku pracy nazatrudnianie i bycie zatrudnionym w systemie pracy zdalnej. Wydaje się,żementalność polskich pracodawców i pracowników przejawiająca sięw stereotypowym podejściu do sposobu wykonywania pracy, do relacji napłaszczyźnie przełożony - podwładny, elastyczności i wzajemnego zaufania,niedostatek wiedzy z zakresu zarządzania telepracownikami, niedoskonałośćprawa regulującego zatrudnianie zdalne to poważne bariery, wymagająceprzemyślanych, odpowiednio zorganizowanych działań. Tym bardziej,żezmiana większości z nich jest trudna i czasochłonna. W przeciwnym razie***Dr, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu.Mgr, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu.398Barbara Chomątowska, Piotr Chłopekwprowadzenie telepracy na tak nieprzyjazny grunt może zaowocować szeregiemniekorzystnych zjawisk. Artykuł pokazuje to niebezpieczeństwo, wskazuje gdziei dlaczego patologie, dysfunkcje mogą się pojawić, a także jakimi zjawiskamimogą się objawiać.W artykule wykorzystano studia krajowej oraz zagranicznej literaturyprzedmiotu, wyniki i analizy badań obcych oraz doświadczenia i obserwacjewłasne autorów w zakresie rozwoju rynku telepracy w Polsce.Istota, rodzaje telepracyZa prekursora telepracy uważa się Amerykanina J. Nilles’a, który jakopierwszy użył pojęcia „praca zdalna” (telecommute)1. Chociaż powszechnieuważa się,żetelepraca jest pojęciem nowym, jej idea sięga lat 70-tych XIXwieku, kiedy to prezes jednego z bostońskich banków kazał poprowadzić liniętelefoniczną z banku do własnego mieszkania położonego kilka pięter wyżej,aby także, kiedy był w swoim mieszkaniu mógł reagować i odpowiadać napotrzeby klientów [M. Janiec, 2006, s. 15-19].Z uwagi na swój dynamiczny rozwój telepraca nie doczekała sięjednoznacznej definicji. Tabela nr 1 przedstawia przegląd definicji telepracywedług różnych autorów.Tabela nr 1. Wybrane definicje telepracyTelepraca to każdy rodzaj zastępowania podróży związanychz pracą techniką informacyjną i przemieszczanie pracy dopracowników a nie pracowników do pracy.Teledojazdy to okresowa praca poza centralą firmy, przez corozumiemy wykonywanie pracy w domu, w siedzibie klienta lubw telecentrum, co najmniej jeden dzień w tygodniu.Telepraca to praca zdalna w stosunku do pracodawcy,tradycyjnego miejsca pracy, wykonywana przez znaczną częśćczasu pracy. Często wymusza wykorzystanie elektronicznychurządzeń oraz użytkowanie łącz telekomunikacyjnych.Telepraca jest to metoda organizowania i wykonywania pracy,gdzie pracownik pracuje poza miejscem pracy pracodawcy przezznaczną część swojego czasu pracy, dostarczając pracodawcywyniki swojej pracy przy wykorzystaniu technologiiinformacyjnych oraz technologii przekazywania danych,zwłaszcza Internetu.Nilles J.Gray M.KomisjaEuropejskaDzisiaj bardziej popularnym terminem, promowanym przez Komisję Europejskąjest telepraca (telework).1Telepraca – nowa forma organizacji pracy. Nowy obszar dysfunkcji …399Ellison N.Telepraca to praca wykonywana poza biurem centralnym,w której pracownicy komunikują się wykorzystując odpowiednienarzędzia telekomunikacyjne pracując np. w domu.Źródło:2004, s. 18].Pomimo ciągłych dyskusji na temat uniwersalnej definicji telepracy, corazwięcej badaczy zgadza się co do jej podstawowych aspektów i wyróżników[C. Sullivan 1997, 2003; L. Vortrup, 1998, s. 21-39]. Po pierwsze telepraca topraca wykonywana zdalnie przy użyciu rozwiązań informatyczno-telekomunikacyjnych [M. Kerrin i K. Hone 2001, s. 130-143]. Kolejnymwyróżnikiem telepracy jest przekazywanie wyników pracy za pomocąśrodkówkomunikacji elektronicznej. Cecha ta pozwala odróżnić telepracownikówpracujących z domu, od ludzi pracujących w domu, ale niezaliczanych dotelepracowników [C. Sullivan, 2003, s. 159-161].Z pojęciem telepracy nierozerwalnie wiąże się pojęcie telepracownika.Według J. Nillesa telepracownik to pracownik informacyjny korzystającyz informacji mu potrzebnych, najbardziej dostosowanych do jego wymagań, bezdojeżdżania do pracy, posiadający dostęp do wieluśrodków„produkcji”znajdujących się w wielu różnych lokalizacjach. To osoba zastępująca podróżezwiązane z pracą techniką informacyjną, do której praca jest przemieszczana[J. Nilles 2003, s. 21-29]. R. Johnson definiuje telepracownika, jako osobęzatrudnioną na pełen lub część etatu lub pracownika kontraktowego, którypracuje z domu bądź innego odległego miejsca przynajmniej jeden dzieńw miesiącu w ciągu standardowych godzin pracy [R. Johnson 2009, s. 4].Telepraca może występować w wielu formach. J. Nilles podzielił ją na[J. Nilles, 2003, s. 31-35]:−telepracę w domu,−satelickie centra telepracy,−lokalne centra telepracy,−telepraca łącząca powyższe formy.R. Blanpain telepracę podzielił na [R. Blanpain, 1999, s. 46]:−electronic homeworking – telepracę wykonywaną z domu,−telecottages and neighbourhood centres – pracę w telecentrachznajdujących się w pobliżu miejsca zamieszkania telepracowników, którewyposażone są w odpowiedni sprzęt IT,−mobile or nomadic telework – pracę w domu lub w jakimkolwiek miejscu,w którym telepracownik ma możliwość ją wykonywać z należytąstarannością, efektywnością,400Barbara Chomątowska, Piotr Chłopek−group telework – pracę zespołową, w której kontakt międzypracownikami opiera się wyłącznie na kontaktach przy użyciuśrodkówelektronicznych, pracownicy Ci tworzą zespoły wirtualne, którezazwyczaj po zakończeniu projektu są rozwiązywane, a ich członkowiezostają przydzieleni do innych projektów,−call - centres and remote offices – polega na wykonywaniu pracy biurowejlub innych czynności pomocniczych w lokalizacjach innych niż siedzibaprzedsiębiorstwa.Współcześnie najczęściej łączy się różne rodzaje telepracy, stosując telepracęnaprzemienną (np. audytor finansowy może wykonywać zarówno telepracęmobilną będąc u klienta, telepracę domową pracując w domu, może równieżw niektóre dni pracować w sposób tradycyjny w siedzibie pracodawcy).Telepraca w polskim systemie prawa pracyTelepraca istnieje w polskiej rzeczywistości od lat dziewięćdziesiątych. Byłarealizowana, choć w niewielkim stopniu, zarówno w formach zatrudnieniapracowniczego, jak i niepracowniczego. Brakowało jednak przepisówregulujących jej charakter prawny i specyfikę, wzajemne stosunki stron, w tymich prawa i obowiązki, tym bardziejżeodbiegała ona od typowych stosunkówzatrudnienia [S.W. Ciupa, 2007]. Powyższy stan rzeczy został zmienionynowelizacją Kodeksu pracy, dokonaną ustawą z dnia 24 sierpnia 2007 r.o zmianie ustawy─Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z dnia1 października 2007 r.). Usankcjonowała ona istnienie telepracy w polskimsystemie prawa pracy jako formy zatrudniania pracowników.Przede wszystkim ustawodawca zdefiniował pojęcie telepracy i tele-pracownika. Według definicji zawartej w Kodeksie pracy, telepraca jest pracąwykonywaną regularnie poza zakładem pracy, z wykorzystaniemśrodkówkomunikacji elektronicznej w rozumieniu przepisów oświadczeniuusług drogąelektroniczną. Telepracownikiem jest natomiast pracownik, który wykonujepracę w warunkach telepracy i przekazuje pracodawcy wyniki pracy,w szczególności za pośrednictwemśrodkówkomunikacji elektronicznej. Podpojęciemśrodkówtelekomunikacji elektronicznej kryją się rozwiązaniatechniczne, w tym urządzenia teleinformatyczne i współpracujące z niminarzędzia programowe, umożliwiające indywidualne porozumiewanie się naodległość przy wykorzystaniu transmisji danych między systemamiteleinformatycznymi, a w szczególności pocztę elektroniczną (Ustawa z dnia18 lipca 2002 r. oświadczeniuusług drogą elektroniczną, Dz. U. 2002, Nr 144,poz. 1204).Telepraca – nowa forma organizacji pracy. Nowy obszar dysfunkcji …401Podstawowe korzyści i zagrożenia telepracyLiteratura przedmiotu wskazuje na szereg korzyści oraz zagrożeń związanychz telepracą. Mogą pojawić się one zarówno po stronie pracodawcy, jaki pracownika [M. Janiec, 2006, s. 59-69; B. Kurkus-Rozowska, 2002;T. Brzozowski, 2009, s. 152-154; Sturresson, 1997, s. 79-90].Z punktu widzenia pracodawcy do najczęściej wymienianych korzyścinależą:−zmniejszenie kosztów funkcjonowania przedsiębiorstwa─nawet o 30-40% (rezygnacja z części powierzchni biurowej, ograniczenie kosztówwynajmu, wykupu miejsc parkingowych, zatrudnienia osób sprzątającychi ochrony, utworzenie mniejszej liczby stanowisk pracy niż wynosi liczbazatrudnionych pracowników itd.),−możliwość zatrudnienia oraz zatrzymania pracowników (doświadczonych,wykwalifikowanych), którzy z różnych powodów nie chcą albo nie mogąopuszczać swoich domów (np. osób wychowujących dzieci, niepełno-sprawnych, osób podczas rekonwalescencji czy opiekujących sięstarszymi członkami rodziny) oraz tych, dla których ważne jest elastycznepodejście do czasu pracy i zadaniowy tryb współpracy,−zmniejszenie absencji chorobowej pracowników, ograniczenie spóźnieńdo pracy,−możliwość nawiązania współpracy z pracownikami z różnych regionówPolski, Europy,świata(zatrudnianie pracowników z terenów, gdziekoszty zatrudnienia są niższe, dostęp do specjalistów będącym dobremrzadkim na lokalnym rynku pracy),−większa wydajność pracowników (badania wykazują,żeproduktywnośćpracowników zatrudnionych w warunkach telepracy domowej wzrastao 15%, a osób pracujących w telecentrach o 30% w porównaniuz tradycyjnym zatrudnieniem),−poprawa wizerunku firmy (stosującej nowoczesne formy zatrudnianiapracowników, wychodzącej naprzeciw potrzebom osób niepełnospraw-nych, matek z dziećmi, dbającej ośrodowiskoitd.),−szeroko rozumiana elastyczność przedsiębiorstwa zwiększająca jegokonkurencyjność na rynku, pozwalająca dopasować zasoby ludzkie doaktualnych potrzeb (elastyczność miejsca, czasu, umów o pracę,elastyczna struktura organizacyjna).Telepraca może przynieść wiele korzyści również pracownikom. Najczęściejwskazuje się na:−elastycznośćświadczonejpracy─możliwość wykonywania pracyw każdym miejscu i o każdej porze, dopasowanie czasu pracy doindywidualnego rytmu pracownika, a także do potrzeb rodziny, [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Chomątowska, Zarządzanie, Artykuły

Odnośniki